Από τον Κανατά έως τον Μάρκο ...

Ποιος ήταν ο μπαρμπα-Γιάννης, τι ρόλο έπαιξε η μουσική στο λαϊκό θέατρο σκιών στο βιβλίο για την εξέλιξη του τραγουδιού από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950

ΑΡΘΡΟ PHOTO GALLERY
«Θα πρέπει, επιτέλους, να μάθουμε να ξεχωρίζουμε ένα μνημείο ποιητικό από ένα μνημείο για κοιμητήρια. Ενα τραγούδι λαϊκό από ένα τραγούδι για τον λαό... Με το τραγούδι μίλησαν οι άνθρωποι στα πουλιά κι αυτά με τη σειρά τους στους ανθρώπους. Με το τραγούδι στείλαν μηνύματα οι πρόγονοι στους απογόνους...»: τα παραπάνω λόγια του Μάνου Χατζιδάκι επέλεξε ο Λάμπρος Λιάβας ως πρόλογο για τη νέα του έκδοση με τίτλο «Το Ελληνικό Τραγούδι από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950», που συγκαταλέγεται στις εκδόσεις της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος.
«Το Ελληνικό Τραγούδι» ...

Οπως σημειώνει και ο ίδιος ο Λάμπρος Λιάβας, ο οποίος είναι ένας από τους σημαντικότερους μελετητές της εξέλιξης του ελληνικού τραγουδιού, η έκδοση αυτή επιχειρεί μια συνοπτική ιστορική αναδρομή στην πορεία και στον ρόλο του ελληνικού τραγουδιού κατά τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Η πορεία αυτή καταγράφεται σε σχέση με τα ιστορικά γεγονότα και τις κοινωνικές συνθήκες κάθε εποχής, μέσα από πολύ καλά κείμενα αλλά και πλούσιο εικονογραφικό υλικό.
Στις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης ανακαλύπτει πολλές άγνωστες ιστορίες που βρίσκονται πίσω από πρόσωπα, καταστάσεις, εποχές αλλά και συγκεκριμένα τραγούδια. Οπως για παράδειγμα την ιστορία του πασίγνωστου «Μπαρμπα-Γιάννη Κανατά»: «Ο «μπαρμπα-Γιάννης με τις στάμνες» είναι ο πιο γνωστός και πολυτραγουδισμένος ήρωας του λαϊκού ρεπερτορίου της Παλιάς Αθήνας.
Στα λίγα στοιχεία που κατέγραψε ο ίδιος για τη ζωή του ισχυριζόταν ότι προερχόταν «από οικογένειαν σημαντικήν της Προύσσης» και ότι πολέμησε στον Απελευθερωτικό Αγώνα της Κρήτης... Δεν είναι γνωστό το πότε και πώς κατέληξε στην Αθήνα, όπου εξασκούσε το επάγγελμα του πλανόδιου κανατά... Γύριζε στους δρόμους της Αθήνας πουλώντας την πραμάτεια του και τραγουδώντας τα τραγούδια που ο ίδιος στιχουργούσε και μελοποιούσε, ενώ τις Κυριακές και τις γιορτές ντυνόταν επίσημα με ρεντινγκότα και κλασικό ημίψηλο και περιόδευε σκανδαλίζοντας τους αστούς στα κοσμικά καφενεία της εποχής...».
Πολύ ενδιαφέρουσα είναι και η προσέγγιση του τραγουδιού στον Καραγκιόζη: «Η μουσική στο ελληνικό, λαϊκό θέατρο σκιών, στον «Καραγκιόζη», είναι ένα είδος που τις τελευταίες δεκαετίες απειλείται να γίνει μουσειακό και να περιοριστεί σε θέαμα παιδικό. Κι όμως, στην περίοδο της ακμής του, 1.000-2.000 θεατές (κυρίως ενήλικοι) κυριολεκτικά ψυχαγωγούνταν μπροστά στον μπερντέ, που υπήρξε από τις πιο δημοφιλείς μορφές λαϊκού θεάματος...».

Οι δοκιμές του Βαμβακάρη
«Στα τραγούδια του Μάρκου η παραδοσιακή σχέση στίχου - μουσικής - χορού διατηρούνταν άρρηκτη. Γνωρίζουμε ότι πριν ηχογραφήσει κάποιο νέο τραγούδι του το δοκίμαζε στα πόδια ενός φίλου του, του Γάριζα του λουλουδά, εξαιρετικού χορευτή, που «χόρευε ζεϊμπέκικο πάνω στο ποτήρι»: «Σήκω να χορέψεις ένα τραγούδι μου -του έλεγε-, θέλω να δω πώς πάει στα πόδια σου...».

Πολλά στοιχεία

Στο παράρτημα της έκδοσης υπάρχουν ενδιαφέρουσες αναφορές στα μέσα καταγραφής και αναπαραγωγής ήχου (1877-1959), ένα πλήρες χρονολόγιο των μέσων ηχογράφησης και αναπαραγωγής του ήχου, καθώς και κείμενα σχετικά με την υποδοχή του ραδιοφώνου στην Ελλάδα, τον φωνοκινηματογράφο και την τηλεόραση.